In de vorige blog beschreven we de noodzaak voor partners om op elkaar aan te sluiten. Dat klinkt logisch maar wat zijn de doelen die álle partners met vertrouwen gezamenlijk kunnen nastreven?
In een Amsterdamse wijk kregen politie en gemeente geen vat op overlast. Bewoners werden betrokken in een aanpak hiervan. Er volgden gesprekken, bijeenkomsten en een mooie aanpak om overlast met elkaar te melden en waar mogelijk aan te pakken in samenwerking met handhaving en politie. Maar overlast aanpakken bleek een te smal doel: het creëerde tegenstellingen en betrok mensen op een negatieve manier. Toen we in de wijk met meerdere bewoners goede voorbeelden bezochten en bespraken, zagen we dat kleine hofjes er positief uitsprongen. De reden daarvan opende ons de ogen. “Iedereen hier kent elkaar en er zijn vaak kinderen aan het spelen, ouders letten dan op en zijn blij te zien dat de situatie veilig is voor ze. Als er iemand komt die niet bekend is, wordt die meteen warm begroet. Als je goeds in de zin hebt, is dat aangenaam, maar als je kwaad wil, voel je je meteen bekeken. Het is een vorm van positieve sociale controle.”
Sociale cohesie
Sociale cohesie wordt vrij standaard gedefinieerd met de definitie die de OESO er in 2001 voor gaf (Coté en Healy, 2001) als: netwerken met gemeenschappelijke normen, waarden en referentiekaders, die het samenwerken binnen en tussen groepen onderling bevorderen. Sociale cohesie ontstaat door participatie in een positieve setting en hangt samen met het vertrouwen op de goede intenties van anderen en instituten (CBS, 2015). Zorgen voor een goede sfeer tussen bewoners geeft een positieve impuls aan de sociale cohesie en overlast en ruzie in de buurt vermindert dit vertrouwde gevoel.
Sociale cohesie hangt sterk samen met omzien naar elkaar. In een wijk waar de sociale cohesie hoger is maken mensen makkelijker een praatje op straat en omgekeerd kom je elkaar er vaker tegen in de openbare ruimte.
Inzetten voor gezamenlijke doelen
Het organiseren van activiteiten voor, door en met buurtbewoners doe je voor de gemeenschap. Iemand werkt niet in haar of zijn eigen tuin, maar verfraait de boomspiegels in de straat en ruimt daar ook de rommel op. De samenhang met sociale cohesie is erg sterk omdat een van de pijlers van sociale cohesie de participatie aan gezamenlijke activiteiten is (CBS, 2015).
Collectieve weerbaarheid
Samen genomen vormen sociale cohesie en de bereidheid van bewoners zich in te zetten voor gezamenlijke doelen collectieve weerbaarheid. Dit concept is ontwikkeld en uitgebreid getoetst door Sampson en Raudenbusch (1998). Collectieve weerbaarheid blijkt een van de belangrijkste factoren te zijn in het verschil tussen onveilige en onaangename buurten en veilige en leefbare buurten met een positief effect op menselijk welzijn. Dit effect is op verschillende plekken in de wereld herhaald, waaronder in Nederland (Essen et al. 2017, Markus, 2016). Essen et al. bestudeerde onder andere de aanpak die in de Amsterdamse wijk werkte: het verbreden van de aanpak van overlast en criminaliteit naar het zorgen voor activiteiten die positieve sociale controle stimuleren. Dat blijkt niet alleen negatief gedrag te stoppen, maar mensen ook een positiever gevoel in hun wijk te geven.
Collectieve weerbaarheid is een kloppend hart van een gezonde, veilige en leefbare wijk, ongeacht of deze wijk opgeruimd of rommelig is, en los van of de bewoners arm, rijk, hoog of laagopgeleid zijn. Dat laat twee essentiële vragen over: ten eerste, hoe versterk je collectieve weerbaarheid van bewoners? En ten tweede, wat zijn de rollen van de verschillende partners, met name bewoners, de overheid en bijvoorbeeld welzijn en zorg?
Hoe past collectieve weerbaarheid in uw wijkaanpak en hoe vervult u uw verantwoordelijkheden? Lees dat in de laatste blog over de wijkaanpak.
Neem voor meer informatie contact op met de auteur van Platform OOV via:
Tel nr. : 0345 – 638 090
E-mail: Contact@platformoov.nl
Auteur
(BMC)
Lucien Stöpler ontwikkelde als ambtenaar en als externe de afgelopen 7 jaar een wijkaanpak in samenwerking met honderden verschillende bewoners en alle groottes en soorten wijken. De werkwijze Collectieve weerbaarheid die hierbij centraal in staat is stevig gestoeld in zowel wetenschap als de praktijk en zorgt nog dagelijks voor meer vertrouwde en aangename buurten, zonder daarbij een groter beroep te doen op gemeente of politie. Lucien is gefascineerd door de capaciteit van personen om samen te werken aan gemeenschappelijke doelen en de kracht die deze samenwerking uitoefent op hun gedeelde omgeving.
In 2020 ontving hij van het ministerie van Binnenlandse Zaken de opdracht om zijn ervaringen te beschrijven en toetsen in het veld, wat resulteerde in een publicatie met resultaten en impactanalyses. In 2021 werd deze aanpak onderdeel van het onderdeel burgerparticipatie en eigen kracht van de wijkaanpak.
Sinds 2022 werkt Lucien voor BMC adviseurs en laat hij dagelijks gemeenten kennismaken met de participatieve vorm van beleidmaken en –realiseren.